Tenant Landlord Rights: प्रॉपर्टी भाड्याने देणे हे उत्पन्नाचा एक चांगला मार्ग आहे, मात्र यामध्ये अनेक कायदेशीर जोखीमे असतात. भाडेकरू आणि मालकाच्या हक्कांविषयी योग्य माहिती नसल्यास भविष्यात मोठे नुकसान होऊ शकते. जर भाडेकरू दीर्घकाळ मालमत्तेवर राहिला तर त्याला त्या मालमत्तेवर हक्क सांगण्याचा अधिकार मिळू शकतो. यासाठी कायद्यात विशिष्ट कालमर्यादा निश्चित करण्यात आली आहे. चला जाणून घेऊया, मालमत्ता किती काळ भाड्याने देणे सुरक्षित आहे.
Advertisementमालकांच्या निष्काळजीपणामुळे प्रॉपर्टी गमावण्याचा धोका
अनेक वेळा मालक भाडेकरूला घर भाड्याने देतात, पण ते योग्य कायदेशीर प्रक्रिया पाळत नाहीत. यामुळे दीर्घकाळ भाडेकरू राहत असल्यास तो कायदेशीर मार्गाने त्या मालमत्तेवर हक्क सांगू शकतो. म्हणूनच, मालमत्ता भाड्याने देण्यापूर्वी संपूर्ण कायदेशीर प्रक्रिया जाणून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
कायद्यानुसार नियम काय आहेत?
सुप्रीम कोर्ट आणि विविध उच्च न्यायालयांच्या निर्णयानुसार, लिमिटेशन अ‍ॅक्ट 1963 अंतर्गत खासगी स्थावर मालमत्तेवर ताबा मिळवण्यासाठी 12 वर्षांची मुदत दिली आहे, तर सरकारी मालमत्तेसाठी ही मुदत 30 वर्षे आहे. जर कोणताही व्यक्ती सलग 12 वर्षे कोणत्याही अडथळ्याशिवाय मालमत्तेचा ताबा ठेवतो, तर कायदा त्याच्या बाजूने निर्णय देतो. यालाच एडवर्स पझेशन (Adverse Possession) असे म्हणतात.
एडवर्स पझेशन म्हणजे काय?
सामान्यतः भाडेकरूला मालकाच्या मालमत्तेवर कोणताही कायदेशीर हक्क नसतो. पण जर भाडेकरू दीर्घकाळ मालमत्तेत राहत असेल आणि मालकाने त्याला हटवले नाही, तर एडवर्स पझेशनच्या नियमानुसार तो त्या मालमत्तेवर आपला हक्क सांगू शकतो. ट्रान्सफर ऑफ प्रॉपर्टी अ‍ॅक्ट नुसार जर एखादी व्यक्ती 12 वर्षे मालमत्तेवर ताबा ठेवते, तर ती व्यक्ती त्या मालमत्तेच्या मालकीचा दावा करू शकते.
मालकाने भाड्याने देताना लक्षात ठेवायच्या गोष्टी:
✔️ भाडे करार (Rent Agreement) लिहून घ्या – तोंडी करारामुळे भविष्यात अडचणी निर्माण होऊ शकतात. ✔️ करारामध्ये सर्व अटी स्पष्ट करा – भाड्याची रक्कम, कालावधी, आणि भाडेकरूच्या जबाबदाऱ्या नमूद करा. ✔️ वेळोवेळी कराराचे नूतनीकरण करा – भाडेकरूने दीर्घकाळ राहू नये म्हणून प्रत्येक वर्षी नवीन करार करा. ✔️ भाडेकरूशी सर्व व्यवहार दस्तऐवजीकरणासह ठेवा – भाडे न भरल्यास कायदेशीर कारवाईसाठी हे उपयोगी पडते.
भाडेकरूने मालमत्तेचा ताबा घेतल्यास काय करावे?
➡️ भाडेकरूला प्रथम लेखी नोटीस द्या आणि मालमत्ता सोडण्यास सांगावे. ➡️ जर भाडेकरूने प्रतिसाद दिला नाही, तर सिव्हिल कोर्टात दावा दाखल करा. ➡️ घर खाली न केल्यास पोलिसांच्या मदतीने कायदेशीर कारवाई करा. ➡️ भाडेकरूला हटवण्यासाठी कोणताही अवैध किंवा दबावाचा मार्ग अवलंबू नका. ➡️ भाडेकरूला वीज, पाणी किंवा इतर सुविधा बंद करण्याचा अधिकार नाही.
भाडेकरूने मालकी हक्क सांगितल्यास काय करावे?
✔️ संपत्तीशी संबंधित सर्व दस्तऐवज एकत्र ठेवा. ✔️ भाडेकरूला मालकी हक्काचा दावा फेटाळणारी नोटीस द्या. ✔️ जर भाडेकरू हटला नाही, तर कोर्टात दावा दाखल करा. ✔️ कोर्टाचा आदेश आल्यानंतर पोलिसांच्या मदतीने भाडेकरू हटवा.
कायदेशीर अडचणी टाळण्यासाठी मालकाने करावयाची योग्य पावले:
🔹 दरवर्षी भाडे कराराचे नूतनीकरण करणे आवश्यक आहे. 🔹 भाडेकरूने दीर्घकाळ राहू नये यासाठी योग्य कायदेशीर उपाययोजना करा. 🔹 संपत्तीशी संबंधित सर्व कागदपत्रे व्यवस्थित ठेवा. 🔹 भाडेकरूला कायदेशीर नियमांचे उल्लंघन करता येणार नाही याची दक्षता घ्या.
निष्कर्ष:
मालमत्ता भाड्याने देताना योग्य कायदेशीर प्रक्रिया आणि करार करणे अत्यंत आवश्यक आहे. वेळोवेळी करार नूतनीकरण केल्यास भाडेकरू दीर्घकाळ राहून मालकी हक्क सांगू शकणार नाही. परिणामी, भविष्यात कोणत्याही कायदेशीर अडचणी निर्माण होणार नाहीत आणि मालमत्ता सुरक्षित राहील.
(🔔 नवीन सरकारी आणि खाजगी नोकरी अपडेट्ससाठी ‘माझी नोकरी’ वेबसाइटला भेट द्या!)
